Vanlegvis passar cellene godt på RNA-molekyla sine. Men ved nokre sjukdommar, som kreft, slepper cellene ut små mengder RNA, som sirkulerer fritt i blodbanen. Dette RNA-et kan brukast til å diagnostisera sjukdommen.

RNA-molekyla spelar ei viktig rolle i kopiering og overføring av genetisk informasjon frå DNA til proteiner i celler.

– Ein kan ta vevsprøvar av det sjuke området, typisk tumoren ved kreft, dersom ein veit kvar ein skal leita. Men det gjer ein typisk berre ein gong, seier professor Trine B. Rounge ved Farmasøytisk institutt, Universitetet i Oslo (UiO).

– Blodet er lettare tilgjengeleg. Det sirkulerer i heile kroppen og fangar opp signal, og det kan tappast mange gonger.

Som å lytta etter kviskring

Problemet er at i ein blodprøve er det veldig lite RNA som skriv seg frå dei sjuke cellene og veldig mykje av alt det andre blodet inneheld.

– I tillegg er det slik at når du tek ein blodprøve av nokon, vert òg ein del friske celler øydelagde, slik at dei òg slepper ut RNA til prøven, seier professorkollega Jonas Paulsen frå Institutt for biovitskap, UiO.

Forskarane må ikkje berre fanga opp RNA-molekyla, dei må òg sortera vekk det RNA-et som kjem frå dei friske cellene. 

– Det er RNA-et frå dei sjuke eller infiserte cellene som inneheld opplysningane vi ynskjer. Å finna dei, er som å lytta etter kviskring i eit lokale fullstappa med høgrøysta folk, seier han.

Integrert prosess

No har eit team av bioinformatikarar og molekylærbiologar, leia av Monica Nesselbush ved Stanford-universitetet, lukkast med å utvikla ein metode for å høyra denne kviskringa. 

Saman har Rounge og Paulsen no skrive ein popularisert artikkel i Nature. Denne oppsummerer og kommenterer den vitskaplege artikkelen til Nesselbush sitt team, som er publisert same stad.

– Dette er eit perfekt eksempel på at forskarane verkeleg har gått gjennom alle stega og optimalisert og sett saman nye teknikkar, seier Paulsen.

– Dei har sett på kvart steg av prosessen som del av ein heilheit. Det vanlege er at laben fyrst gjer seg ferdig med sine analysar og så sender dataa vidare til bioinformatikarane for sin analyse. I denne metoden er derimot alle stega del av ein integrert prosess.

Bioinformatikk og beregningsbiologi

– Å sortera ut RNA-et som kan identifisera sjukdom handlar eigentleg om å fjerna alle feilkjeldene frå ein prøve, seier Rounge.

Han forskar sjølv på sirkulerande RNA, som dei kallar dette RNA-et. Der jobbar Rouge mykje med å få kontroll på feila. 

– Her har vi fått ein god prosess for å fjerna støyen som vi tek med oss inn i vår eiga forsking, fortel han.

Rounge og Paulsen leiar kvar si forskingsgruppe i Bioinformatics in Life Science (BiLS) ved UiO, ein hub for bioinformatikk og berekningsbiologi.

– Målet er eit tettare samarbeid mellom bioinformatikarar her og elles i Oslo, og mellom bioinformatikarar og faggrupper som jobbar meir eksperimentelt, seier Paulsen.

Referanse:

Trine B. Rounge og Jonas Paulsen: Highly sensitive method finds rare RNAs in blood. Nature, 2025. (Sammendrag) Doi.org/10.1038/d41586-025-01127-7

Artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo

Universitetet i Oslo er én av over 80 eiere av forskning.no. Deres kommunikasjonsansatte leverer innhold til forskning.no. Vi merker dette innholdet for å tydelig skille formidling fra uavhengig redaksjonelt stoff.
Her kan du lese mer om ordningen.

Les også disse sakene fra Universitetet i Oslo:

• 

  Hjerneforsker advarer mot ukritisk bruk av smertestillende opioider

• 

  Kvinner isoleres oftere enn menn under fengsling i Norge

• 

  Forskning møter barrierer: – Jeg er ganske bekymret over utviklingen

• 

  Slik kan sensorer fra smarttelefoner brukes til å ta bilde av antimaterie

• 

  Jordskjelv, snøskred og glass som knuser, har noe til felles

• 

  Digitale verktøy kan gi lærerstudenter bedre veiledning

Les flere saker laget av Universitetet i Oslo her.

forskning.no vil gjerne høre fra deg!

Har du en tilbakemelding, spørsmål, ros eller kritikk? TA KONTAKT HER