Denne artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo - les mer.
RNA på rømmen i blodbanen fortel om kreft
Sjuke celler frigjer RNA til blodbanen. Men molekyla er vanskelege å isolera frå alt det andre som blodet inneheld. No har ei gruppe forskarar funne ei løysing.
Jonas Paulsen og Trine B. Rounge forskar på ein metode som kan sortera ut RNA som kan identifisera sjukdom. Illustrasjonen på tavla finn du att i artikkelen deira, reinteikna av grafikarane til tidsskriftet Nature.
(Foto: Torstein Helleve / UiO)
Vanlegvis passar cellene godt på
RNA-molekyla sine. Men ved nokre sjukdommar, som kreft, slepper cellene ut små
mengder RNA, som sirkulerer fritt i blodbanen. Dette RNA-et kan brukast til å
diagnostisera sjukdommen.
RNA-molekyla spelar ei viktig rolle i kopiering og overføring av genetisk informasjon frå DNA til proteiner i celler.
– Ein kan ta vevsprøvar av det sjuke området, typisk tumoren ved kreft, dersom ein veit kvar ein skal leita. Men det gjer ein typisk berre ein gong, seier professor Trine B. Rounge ved Farmasøytisk institutt, Universitetet i Oslo (UiO).
– Blodet er lettare tilgjengeleg. Det sirkulerer i heile kroppen og fangar opp signal, og det kan tappast mange gonger.
Som å lytta etter kviskring
Problemet er at i ein blodprøve er det
veldig lite RNA som skriv seg frå dei sjuke cellene og veldig mykje av alt det
andre blodet inneheld.
– I tillegg er det slik at når du tek ein
blodprøve av nokon, vert òg ein del friske celler øydelagde, slik at dei òg
slepper ut RNA til prøven, seier professorkollega Jonas Paulsen frå Institutt
for biovitskap, UiO.
Forskarane må ikkje berre fanga opp
RNA-molekyla, dei må òg sortera vekk det RNA-et som kjem frå dei friske cellene.
– Det er RNA-et frå dei sjuke eller infiserte cellene som inneheld opplysningane
vi ynskjer. Å finna dei, er som å lytta etter kviskring i eit lokale fullstappa
med høgrøysta folk, seier han.
Integrert prosess
No har eit team av bioinformatikarar og
molekylærbiologar, leia av Monica Nesselbush ved Stanford-universitetet,
lukkast med å utvikla ein metode for å høyra denne kviskringa.
Saman har Rounge
og Paulsen no skrive ein
popularisert artikkel i Nature. Denne oppsummerer og kommenterer den vitskaplege artikkelen
til Nesselbush sitt team, som er publisert same stad.
– Dette er eit perfekt eksempel på at
forskarane verkeleg har gått gjennom alle stega og optimalisert og sett saman
nye teknikkar, seier Paulsen.
– Dei har sett på kvart steg av prosessen
som del av ein heilheit. Det vanlege er at laben fyrst gjer seg ferdig med sine
analysar og så sender dataa vidare til bioinformatikarane for sin analyse. I
denne metoden er derimot alle stega del av ein integrert prosess.
Bioinformatikk og beregningsbiologi
– Å sortera ut RNA-et som kan identifisera
sjukdom handlar eigentleg om å fjerna alle feilkjeldene frå ein prøve, seier
Rounge.
Han forskar sjølv på sirkulerande RNA,
som dei kallar dette RNA-et. Der jobbar Rouge mykje med å få kontroll på feila.
– Her
har vi fått ein god prosess for å fjerna støyen som vi tek med oss inn i vår
eiga forsking, fortel han.
Rounge og Paulsen leiar kvar si
forskingsgruppe i Bioinformatics in Life Science (BiLS) ved UiO, ein hub for
bioinformatikk og berekningsbiologi.
– Målet er eit tettare samarbeid mellom
bioinformatikarar her og elles i Oslo, og mellom bioinformatikarar og faggrupper
som jobbar meir eksperimentelt, seier Paulsen.
Referanse:
Trine B. Rounge og Jonas Paulsen: Highly sensitive method finds rare RNAs in
blood. Nature, 2025. (Sammendrag) Doi.org/10.1038/d41586-025-01127-7
Les også disse sakene fra Universitetet i Oslo:
forskning.no vil gjerne høre fra deg!
Har du en tilbakemelding, spørsmål, ros eller kritikk? TA KONTAKT HER
