Denne artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Agder - les mer.
Studie om diskriminering: Forskjellsbehandling rammar helsa hardt
– Mange blir utsette for fleire typar diskriminering på ein gong.
Dei som blir diskriminerte av éin grunn, har dobbelt så høg risiko for dårleg helse. Men effekten blir mykje verre når fleire grunnar blir kombinerte.(Illustrasjonsfoto: iStockphoto)
– Diskriminering går litt under radaren i
samfunnsdebatten. Vi tenkjer at vi har eit lovverk og tiltak som fungerer. Ein ny studie tyder på at det ikkje er sånn.
Det seier Jan Georg Friesinger på Universitetet i
Agder (UiA).
Han står bak ei undersøking som byggjer på Folkehelseundersøkelsen i Agder frå 2023. Der deltok over 18.500 personar. 2023 var det første året undersøkinga spurde om diskriminering.
Nærare éin av fem innbyggjarar i Agder – svarte då at dei hadde vorte diskriminerte det siste året.
Diskriminering handlar om at folk blir behandla dårleg på grunn av ting som alder, kjønn, seksualitet, etnisitet eller religion.
Bekymringsfulle funn
– Vi ser at det er ein klar samanheng mellom
diskriminering og helseproblem. Det er ganske bekymringsfullt at vi ikkje har
eit fungerande apparat som kan motverke det, seier Friesinger.
– Det mest overraskande funnet var korleis diskriminering verkar i kombinasjon, seier forskar Jan Georg Friesinger.(Foto: UiA)
Dei som blir diskriminerte av éin grunn, har dobbelt så høg risiko for
dårleg helse. Men effekten blir mykje verre når fleire grunnar blir kombinerte.
– Det mest overraskande funnet var korleis diskriminering verkar i
kombinasjon. Desto fleire grunnar til at du blir forskjellsbehandla, desto
verre utslag ser vi på den sjølvopplevde helsa, seier Friesinger.
To grunnar til diskriminering gir tre gonger høgare risiko. Tre eller
fleire grunnar gir fire gonger høgare risiko for dårleg helse.
– Dette er særleg alvorleg fordi vi veit at dårleg sjølvopplevd helse heng
saman med ein auka risiko for å døy tidleg, seier Friesinger.
Helse den vanlegaste grunnen
Helseutfordringar var den vanlegaste grunnen til
at folk vart diskriminerte. Dette vart følgt av forskjellsbehandling basert på
kjønn.
Andre vanlege grunnar var alder,
funksjonsnedsetjing, etnisk bakgrunn og politiske synspunkt.
Den lågaste delen av deltakarane, rundt éin prosent, oppgav seksuell identitet som grunn
for diskriminering.
Det kan høyrest paradoksalt ut at det å bli
diskriminert for helseutfordringar kan føre til dårlegare helse. Selv når
forskarane tok omsyn til dette i analysen sin, gav diskriminering utslag.
Samanliknbare tal med Europa
Det var uventa for Friesinger at tala frå Agder
ikkje skil seg nemneverdig frå resten av Europa. I undersøkinga Eurobarameter rapporterer
også rundt éin av fem å ha opplevd diskriminering.
Annonse
Forskaren meiner at dette utfordrar
førestillinga om at Noreg er mykje betre enn andre land når det gjeld
likestilling og inkludering.
– Eg hadde venta at tala var litt annleis i
Noreg. Vi har jo eit inntrykk av at vi har komme lenger i kampen mot
diskriminering her til lands, seier Friesinger.
Frå diskriminering til dårleg økonomi
Men
kvifor rammar diskriminering helsa så hardt?
Forskinga viser at diskriminering påverkar helse
både direkte og indirekte.
– Når vi blir diskriminerte, så gjer det noko
med oss både på kort og lang sikt. Konsekvensar på kort sikt kan vere stress. Det igjen kan føre til høgt blodtrykk og andre kroppslege reaksjonar, seier
Friesinger.
Diskriminering kan også føre til dårlegare
levevilkår over tid. Om ein ikkje får den løna ein har krav på eller blir
forskjellsbehandla på jobb, kan det resultere i dårlegare sosiale og økonomiske
kår. Det igjen påverkar helsa.
Sosial støtte som motvekt
Det finst derimot noko som kan verke imot dei
negative effektane av diskriminering. Undersøkinga viste mellom anna at
personar med god sosial støtte hadde betre sjølvopplevd helse enn dei som ikkje
hadde mange sosiale relasjonar å lene seg på.
Forskarane skal sjå nærare på kva som kan
redusere diskriminering og dei etterfølgjande helseskadane i ein annan studie. Friesinger håpar han skal vere klar neste år.
Dei vil òg sjå nærare på korleis ulike former
for diskriminering heng saman. Her vil dei undersøkje korleis ulike former for
diskriminering vert kombinerte og korleis dette heng
saman med helse og livskvalitet.
– Førebelse funn viser for eksempel at dei som
har opplevd diskrimering på grunn av kjønn, også ofte har opplevd det på grunn
av alder. Det var også noko overlapp mellom diskriminering for både politikk
og religion, seier Friesinger.
