Inntil nyleg var radiofarmasi – behandling med radioaktive legemiddel – ein nisjeaktivitet som i hovudsak fann stad på sjukehus.

– Men i det siste har vi hatt suksess med visse typar for terapi òg, ikkje berre diagnostisering som tidlegare, fortel fyrsteamanuensis Verena Pichler ved Farmasøytisk institutt, Universitetet i Oslo.

– Så no opplever vi ein sterk vekst innan feltet, med etablering av mange ulike nye farmasøytiske selskap.

Redusert til ni prinsipp

Pichler har alt identifisert ei utfordring å ta tak i for radiofarmasien: å gjera han berekraftig.

«Grøn kjemi» vart for alvor eit tema på slutten av 1990-talet.  

Grøn kjemi handlar om å lage dei stoffa og produkta vi treng, men på ein tryggare og meir berekraftig måte. Grøn kjemi skader miljøet minst mogleg. 

Målet er å bruke mindre energi, skape mindre avfall og unngå farlege stoff.

Pichler har latt seg inspirera av Paul Anastas, som saman med John C. Warner i 1998 formulerte tolv prinsipp for grøn kjemi. 

– Med utgangspunkt i desse tolv prinsippa har vi vore fleire som har arbeidd med å tilpassa dei til radiofarmasien. Vi har redusert talet til ni, seier Pichler.

– Det er nokre forskjellar mellom radiofarmasi og kjemi som gjer at vi ikkje utan vidare kan bruka kjemiprinsippa på radiofarmasien.

Påverknad av transport

Som eitt døme nemner ho løysemiddel.

– Når eit legemiddelfirma masseproduserer eit legemiddel, har det mykje å seia om ein brukar eit bionedbrytbart løysemiddel, sidan det er snakk om store volum, forklarar Pichler.

– Men innan radiofarmasien behandlar vi kanskje berre ein eller to pasientar om gongen. Dermed har løysemiddelet mykje mindre å seia i forhold. Det er andre ting som har mykje større innverknad på om bruken er berekraftig.

Eitt av områda som har meir påverknad innan radiofarmasien er transporten.

Bevisst på kunstig intelligens

– I radiofarmasien er det radioaktive substansar vi har med å gjera. Vi ynskjer ikkje å utsetja pasienten for meir stråling enn nødvendig, seier Pichler.

Ho seier at den korte halveringstida gjer at ein ikkje kan produsera legemidla i eit anna land, som i tradisjonell farmasøytisk industri.  Radiofarmasi treng ein generator. Den må flyttast raskt frå reaktor til pasient, slik at medisinen framleis verkar.

Kunstig intelligens er eit anna område å vera bevisst på.

– KI opnar på den eine sida store moglegheiter i jakta på nye verkestoff, både innan radiofarmasi og innan farmasi generelt. Samstundes veit vi at KI er eit energisluk, så her må fordelar og ulemper vegast opp mot kvarandre.

Ut av startgropa

Pichler ventar ikkje at dei foreslegne prinsippa hennar skal takast i bruk på direkten.

Ho ynskjer fyrst og fremst å starta diskusjonen og vekkja merksemda om berekraftperspektivet hjå dei som jobbar innan radiofarmasi.

– Hugs at kjemien vart hundrevis av år gammal før ein fekk prinsippa om grøn kjemi. Prinsipp for grøn radiofarmasi kan vi få med oss så å seia ut av startgropa, seier ho.

Referanse:

Verena Pichler mfl.: How green are radiopharmaceutical sciences? Nuclear Medicine and Biology, 2025. Doi.org/10.1016/j.nucmedbio.2025.109010

Artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo

Universitetet i Oslo er én av over 80 eiere av forskning.no. Deres kommunikasjonsansatte leverer innhold til forskning.no. Vi merker dette innholdet for å tydelig skille formidling fra uavhengig redaksjonelt stoff.
Her kan du lese mer om ordningen.

Les også disse sakene fra Universitetet i Oslo:

• 

  ‒ Engelsklæreren kan ikke erstattes av YouTube

• 

  – Ingen grunn til å fraråde foreldre å bruke morsmålet hjemme

• 

  Samarbeid mellom skole og PPT: – Barn og foresatte blir ikke hørt

• 

  Tvillingstudie: Er det genetisk å bli berørt av musikk?

• 

  Dette kan hjelpe den sosiale utviklingen til døve barn

• 

  Utvikler bedre verktøy for å fange opp voksne med ADHD

Les flere saker laget av Universitetet i Oslo her.

forskning.no vil gjerne høre fra deg!

Har du en tilbakemelding, spørsmål, ros eller kritikk? TA KONTAKT HER