Ni
pleksiglasplater vert senka ned under vasskorpa i ei hamn i Egersund.
Der skal dei henge i ro og mak i fleire månadar medan båtar susar rundt på overflata, fisk sym forbi og plankton driv med straumane.
Fem månadar seinare er havforskar Vivian Husa tilbake.
Ho heiser opp att platene. Dei har no grodd til med algar og dyr. Desse skal ho ta i nærare augesyn: Gøymer det seg spor av framande artar her?
Sju dørstokkartar
Desse platene er del av ein ny
pilotstudie frå Havforskingsinstituttet.
Forskarane har undersøkt kor effektive ulike metodar –
både nye og gamle – er til å oppdage framande artar langs kysten.
Resultata er samanfatta i ein fersk rapport, utført på oppdrag frå
Miljødirektoratet.
Ragni Olssøn og Siri Aaserud Olsen bruker handhalden grabb for å få opp sediment og dyr i sedimentet.(Foto: Havforskingsinstituttet)
Og metodane har gjeve resultat:
– Til saman identifiserte vi 33 framande artar. Av
desse var sju nye såkalla dørstokkartar som ikkje er etablerte i Noreg frå før. Desse fann vi fleire stadar, fortel Husa.
Dørstokkartar er artar som ikkje høyrer heime i
Noreg, men som sannsynlegvis vil etablere seg i naturen vår på sikt.
Tre hamner under lupa
For å granske metodane har havforskarane kartlagt
tre travle hamner i Egersund, Stavanger og Tananger. Desse ligg i område som
tidlegare har vorte definerte som høgrisiko for framande artar.
I kvar hamn vart tre stasjonar undersøkte med
fleire ulike metodar. Frå den såkalla Rapid Coastal Survey (RCS) til strandsøk, dyreplanktonprøver og teiner.
RCS inneber at forskarane på førehand lagar ID-kort for artar dei skal vere merksame på.
– Vi har også undersøkt ei heil rekkje genetiske
metodar, som miljø-DNA, forklarar Husa.
Miljø-DNA – også kalla eDNA – er arvestoffet levande
organismar avgir til miljøet rundt seg. Dyr som lever i havet, etterlet nemleg
genetiske spor i farvatna dei ferdast. Desse spora er til dømes avføring, hudceller
eller skjel.
Slik såg begroingspanela ut etter fem månadar i sjøen.(Foto: Havforskingsinstituttet)
DNA-analysar gjev flest treff
– Det er utruleg at vi kan fange opp så mykje i
DNA-analysar av vassprøver. Dei gav gode indikasjonar på førekomsten av
framande artar, seier Husa.
Annonse
eDNA-analyser av vassprøver var enkeltmetoden som
gav flest funn i pilotstudien.
Dei konvensjonelle metodane i pilotstudien
registrerte 307 marine artar. Av desse var 19 artar framande artar eller
risikovurderte dørstokkartar.
DNA-analysane viste 2.268 marine artar. 26
artar var framande og dørstokkartar.
Men DNA-metodane har også ulemper:
– Ein får veldig lange artslister, og det vert
omfattande å undersøke om alle artane verkeleg er her, seier forskaren.
Det eine er at genbankane kan by på feilkjelder. DNA-sekvensar kan til dømes vere frå artar som er feilbestemt. Eller: To artar
som er nærståande, kan ha ein identisk sekvens, men skilje seg frå kvarandre i
korleis dei ser ut.
– I tillegg kan det vere forureining i prøvene. Om
du får treff for ein framand fiskeart som berre eksisterer i Kina, så kan det
vere han vert brukt som ein ingrediens i sjømat og dukkar opp grunna kloakk i
hamna, forklarar Husa.
Dei sju dørstokkartane forskarane identifiserte i
pilotstudien, vart funne fleire stadar, så desse har forskarane god grunn til å
tru er her.
Djevletunge (Grateloupia turuturu) saman med japansk drivtang (Sargassum muticum).(Foto: Havforskingsinstituttet)
Tilrår både etablerte og nye metodar
Med bakgrunn i pilotstudien tilrår havforskarane
ein kombinasjon av etablerte metodar og DNA-metodar i eit framtidig nasjonalt
program for overvaking av framande artar i Noreg.
– Dei vanlege metodane gav gode bevis på at ein
art var i området, men DNA-analysen tyda på at fleire framande
artar kunne vere til stades, forklarar Husa.
Tidleg varsku
Annonse
Tidlegare forsking har vist at framandartar som
djevletunge og hamnespy, som er påvist fleire stadar langs norskekysten, truleg
haika hit som groe på båtar.
