Denne artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo - les mer.
Nevroutvikling er den biologiske modninga av sentralnervesystemet hjå barn og unge.(Illustrasjonsfoto: Colourbox)
Internasjonal einigheit om forsking på legemiddel og nevroutviklinga til barn
Alle er einige om at det er viktig å forska på korleis legemiddelbruken til påverkar barnet, men tilnærmingane har sprikt. No har ekspertane kome med ei felles anbefaling.
I mange år har 25 forskarar frå 13 land
diskutert korleis dei bør gjera forskinga på korleis legemiddelbruken til mora påverkar
nevroutviklinga til barnet.
Nevroutvikling er den biologiske
modninga av sentralnervesystemet hjå barn og unge. Ho har mellom anna betydning
for den motoriske og kognitive utviklinga til barnet.
Dei fremste
forskarane i verda på området var med i gruppa. To av deltakarane er professorar frå
Universitetet i Oslo: Hedvig Nordeng frå Farmasøytisk institutt og Eivind
Ystrøm frå Psykologisk institutt.
Dei har over mange år samarbeida om å
kartleggja korleis ei rekkje legemiddel tekne under svangerskapet påverkar hjernen til barnet.
Sprikande oppfatningar
– Utfordringa med denne forskinga har vore
sprikande oppfatningar av kva det er viktig å forska på, når og kva metodar me
bør bruka. Det har ført til sprikande
resultat som har vore vanskelege å tolka og samanlikna. Dermed vert råda til gravide i praksis usikre, fortel Nordeng.
– Forstyrringar i nevroutviklinga kan gje seg utslag på fleire ulike måtar, seier Hedvig Nordeng.(Foto: PharmaSafe)
Forskarar i akademia, behandlarar i
klinikk, helsemyndigheiter som skal gje anbefalingar, farmasøytisk industri som
utviklar nye legemiddel – alle treng solide datagrunnlag for å kunna ta vitskapelege avgjerder.
– Men fordi det finst så mange ulike tilnærmingar blant forskarane,
har det teke gruppa årevis med fysiske møte og spørjeundersøkingar og diskusjonar for å koma i mål.
Men no ligg endeleg anbefalingane føre.
Dei er elleve i talet, og til saman dekkjer dei seks område som Nordeng framhevar.
1. Når skal ein forska?
– Her gjev me kriteria for i kva tilfelle forsking
bør utførast, seier Nordeng.
Forskarane anbefalar at det skjer når det er
biologisk sannsynleg at legemiddelet kan påverka nevroutviklinga.
Om verkestoffet
kan passera frå morkaka til fosteret og kryssa den såkalla
blod-/hjernebarrieren i fosteret, vil det vera ei moglegheit for at normal utvikling av barnehjernen vert forstyrra. Då må forskarar òg kunna krevja
legemiddelstudiar og oppfølging av barna.
Nordeng fortel at dersom verkestoffet til dømes ikkje kan
passera frå morkake til foster, og det heller ikkje finst andre biologiske teikn på at det kan påverka hjerneutviklinga, kan det vanskeleg gjera skade heller.
– Då skal det vera unødvendig med meir forsking. Vi må prioritera forskinga der
biologien og farmasien tilseier at behovet er reelt.
2. Moglege skadeverknadar
Forstyrringar i nevroutviklinga kan gje
seg utslag på fleire ulike måtar, ifølgje forskaren.
Det kan gje redusert IQ, ADHD, autisme, motoriske
forstyrringar, kjenslemessige avvik, åtferdsforstyrringar, psykologiske avvik, svekka
læringsevne og andre kliniske forstyrringar.
Annonse
– Alle desse bør ein undersøka for å få eit
komplett bilete av kor trygt legemiddelet er i fosterlivet.
3. Vurdering av skadeverknadar
Her var
gruppa først delt i to tydelege leirar.
Den eine gruppa meinte at det viktigaste
kriteriet skulle vera om barnet fekk ein klinisk diagnose eller ikkje. Det
skjer ved forstyrringar av ein viss alvorsgrad og er ofte vurdert av
spesialist.
– Den
andre gruppa meinte dette ikkje var nok. Dei meinte at ein klinisk diagnose ikkje ville
kunne fange opp meir subtile problem hjå barnet. Dei stolte meir på testskalaar, seier Nordeng.
Til dømes vil ein IQ-test lettare fanga opp svekte kognitive evner hjå barn som
har blitt eksponert for eit legemiddel under svangerskapet. Ein diagnose på
kognitiv forstyrring blir derimot berre gitt i dei mest alvorlege tilfella.
Dei viste
òg til at andre faktorar enn barnet sjølv kan medverka til om barnet får ein
diagnose. Ulike foreldre kan til dømes gjera ulike vurderingar av om barnet skal bli
tatt med til lege for vurdering.
Og i nokre norske fylke vert det stilt tre
gonger så mange ADHD-diagnosar som i andre. Det er ein indikasjon på at det å gje ein
ADHD-diagnose vert praktisert ulikt.
– Begge
leirane har rett. Vi vert einige om at det er ikkje finst eitt rett svar. Vi
må registrera åtferdsforstyrringar og andre symptom sjølv om dei ikkje har leia
fram til ein diagnose. Me må bruka alle dei verktøya som er tilgjengelege sidan dei måler og fangar opp forskjellige ting.
Samla gir dei forskarane eit bilete
på vurdera skadeverknadar på hjernen til barnet.
4. Alder på barnet
–
Nokre studiar undersøkjer berre utviklinga hos småbarn. Det er altfor kort
oppfølgingstid. Hjernen held fram med å utvikla seg langt opp i ungdomsåra, seier Nordeng.
Annonse
Problem
som kanskje ikkje var tydelege i småbarnsalder, kan bli synlege seinare når
oppgåvene hjernen skal løysa blir meir komplekse.
– Vi bør derfor fylgja barnet heilt
frå dei er små til dei er ferdigutvikla. Langtidsstudiar er sjeldne, men svært
viktige.
Ho seier forskarar må anstrenga seg så mykje som råd for å redusera effekten av slike
feilkjelder.
6. Fullstendig rapportering
– I
forlenginga av dei førre punkta er det viktig at forskarane legg fram alle
forhold som kan ha betyding for tolking av resultata, seier Nordeng.
Det
gjeld òg korleis ein vurderer funna og diskuterer risiko.
– Samla
sett gjev artikkelen myndigheiter, legemiddelfirma og akademia ei tydeleg
samla retning framover. Forhåpentleg vil han bidra til å tetta kunnskapshol om korleis mors legemiddelbruk påverkar barnet.
