Bakteriegruppa Bacillus cereus omfattar fleire typar bakteriar. Dei tre
hovudtypane av desse er spesielt interessante for menneske, men av ganske ulike
årsaker.
Den gode
– Bacillus
thuringiensis er nyttig for jordbruket. Han er giftig for insekt og vert
derfor mykje brukt som insektmiddel. Ikkje så mykje i Noreg, men internasjonalt er B. thuringiensis grunnlag for ein milliardindustri.
Det fortel Ole
Andreas Økstad, professor ved Farmasøytisk institutt på Universitetet i Oslo.
– Sidan han er ein biologisk organisme, er
bakterien langt betre å bruka som insektmiddel enn kjemikaliar som kan ha lang
nedbrytingstid og er giftige for miljøet.
Ein må berre syta for å bruka
variantar som er svært giftig for insekta, men ikkje i same grad for menneske.
Den vonde
– Slektningen Bacillus cereus, som har gjeve namn til gruppa, er derimot ein bakterie vi forbind mest med matforgifting. Han finst særleg i matvarer som er rike på karbohydrat og er mellom anna ein grunn til at vi ikkje skal la ris stå framme på benken for lenge, seier Økstad
Han fortel bakterien vanlegvis gjev oppkast og diare. Det er ikkje hyggjeleg, men går som regel over etter eit døgns tid.
For folk med nedsett immunforsvar og små barn kan bakterien vera skumlare. I ytste konsekvens kan han faktisk føra til dødsfall. det er om han til stades i stort antal til dømes i mat som ikkje har vore lagra på ein skikkeleg måte.
– Det er fyrste gong nokon har brukt slike analysar på heile denne gruppa, seier Ole Andreas Økstad.(Foto: Privat)
Den grufulle
Ein tredje bakterie i gruppa er nok den
som er mest kjend. Som namnet fortel forårsakar bakterien Bacillus anthracis den frykta sjukdommen anthrax, eller miltbrann
som han vanlegvis vert omtalt som på norsk.
– Sjukdommen kan ramma både menneske og
dyr. Mange hugsar nok at han vart brukt som bioterrorvåpen like etter åtaka
på World Trade Center i 2001, seier Økstad.
Han seier forskarane ikkje har utstyr til å forska på
levande B. anthracis lokalt, men
DNAet kan dei likevel forska på. Dei har brukt det i arbeidet med det nye
verktøyet dei har utvikla.
Nytt og meir detaljert verktøy
I fleire tiår har nemlig forskarar arbeidd
med å kartleggja slektskapet mellom dei tre bakteriane og kva som er dei
prinsipielle forskjellane mellom dei.
Det kan mellom anna vera nyttig når ein
skal avdekka korleis ei matforgifting oppstår.
– Og ved liknande tilfelle som med
terrorbreva i 2001, kan verktøyet tenkjast brukt til å fastslå kva bakterie frå
B. cereus-gruppa det eventuelt er snakk om. Men vi får jo håpa at det
aldri vert aktuelt, seier Økstad.
Annonse
Verktøyet han og kollegar frå Farmasøytisk
institutt har utvikla, kan
kartlegga slektskap i B. cereus-gruppa
ved hjelp av ein metode som heiter Core genome multilocus sequence typing (cgMLST). Utviklinga har dei gjort i samarbeid med Keith Jolley ved University of Oxford.
Verktøyet har eit mykje høgare detaljnivå enn kva ein har hatt til no ved at
alle gena i kjernen vert inkludert. Slik får dei ein høgare presisjon i
analysane.
Giftige for forskjellige organismar
– Det er fyrste gong nokon har brukt
cgMLST-analysar på heile denne gruppa. Vi har identifisert alle dei gena som
alle variantar eller stammer av alle bakteriane i denne gruppa har felles og
kome fram til at denne felles kjernen inneheld 1.568 gen med dei parametrane vi
brukte i analysane, forklarar Økstad.
– I tillegg til den felles kjernen har så
dei ulike bakteriane forskjellige gen. Til dømes for toksinar som gjer at dei
er giftige, på forskjellige måtar og for forskjellige
organismar.
